GEBELİKTE GENEL ULTRASON MUAYENELERİ

Ultrason muayenesi rahminize açılan bir pencere olarak gelişmekte olan bebeğinizi görüp değerlendirmemize yarar. Ultrason teknolojisi doğum öncesi gebelik takiplerini devrim niteliğinde değiştirmiştir. İlk olarak 1950'lerde jinekolojik amaçlarla kullanılan bu teknolojinin, gebelik sırasında fetal gelişimin izlenmesinde kullanılması, modern obstetrik bilimi şekillendiren, çığır açıcı bir keşif. Günümüzde, ultrason taramaları doğum öncesi bakımın rutin ve vazgeçilmez bir parçasıdır.

Görsel notu: Aynı bebeğe ait 11 haftalık transvajinal, 17 haftalık transabdominal ve 21 haftalık transabdominal 3D görüntüler

Gebelikte Ultrason Taramaları

Gebelikte Ultrasonun Rolü

• Gebelik süresince bebeğin düzgün gelişimini değerlendirebilmek için aylık kadın-doğum muayene ve kontrollerini izlemekte yarar vardır.
• Bunun yanı sıra çoğu gebeye gebelikleri sırasında en az iki detaylı ultrason muayenesi önerilir:
  • 12-13. haftalarda yapılan 1. trimester detaylı ultrason muayenesinde, bebeğin doğum tarihini doğrulamak, kalp atışlarını kontrol etmek, ailenin isteğine göre kombine tarama testi (ikili test ve NT ölçümü) veya NIPT uygulaması önerilir.
  • 20-24. haftalar arasında yapılan 2. trimester detaylı ultrason muayenesinde de bebeğin büyümesi ve anatomisi daha ayrıntılı olarak değerlendirilmeye çalışılır.
• Oluşan tecrübeler çerçevesinde son dönemlerde buna 28-30. haftalar arasında yapılan 3. trimester detaylı ultrason muayenesi eklenmiştir.

Ultrason Sırasında Neler Beklemelisiniz?

• Ultrason sırasında neler olduğunu anlamak, endişeleri azaltabilir. Perinatoloji uzmanları olası sorunlar karşısında gebelerin sorularına açıktır.
• İşlem: Ultrason muayenesi 2 farklı yoldan gerçekleştirilebilir.
  • Transabdominal yol: Prob gebenin karnının üzerine uygulanarak bebek ve iç organları görüntülenir.
  • Transvajinal yol: Buna uygun prob vajinal yoldan uygulanarak, bebeğin pozisyonunun uygun olmadığı veya transabdominal yoldan net görüntüler sağlanamadığında veya serviks (rahim ağzı) ve plasentanın daha ayrıntılı değerlendirilmesi gerektiğinde uygulanır.
• Muayene/Tarama: Prob hareket ettirilirken hafif bir baskı hissedilebilir, ancak bu genellikle ağrısız bir işlemdir.
  • Geleneksel 2D ultrasonlar bebeğinizin yapısının net görüntülerini sağlarken;
  • Gelişmiş 3D ve 4D teknolojileri yüz hatları veya belirli organlar için daha ayrıntılı görüntüler sağlayabilir.
• Süre: Kadın doğum uzmanlarının uyguladığı normal bir gebelik muayenesinde standart ultrason muayene süresi yaklaşık 20 dakikadır. Ancak detaylı ultrason muayeneleri daha kapsamlıdır ve 30/45/60 dakikaya kadar uzar. Bazen, net ultrason görüntüleri elde etmek zor olabilir. Bebeğin pozisyonu, hareketi, vücut kompozisyonu veya gebenin kilolu olması gibi faktörler görüntü netliğini etkileyebilir. Görüntü kalitesini artırmak için sizden kısa bir yürüyüş yapmanızı isteyebiliriz. Bu, bebeğin pozisyonu değiştirmesine yardımcı olabilir. Çoğul gebeliklerde süre buna göre x2 (ikiz) veya x3 (üçüz) olarak düşünülmelidir.
• Sonuçlar: Muayene ile ilgili rapor size daha çıkmadan görüntüleri ile birlikte dijital olarak verilecektir. Ultrasonların güvenli olduğunu ve ne bebeğe ne de anneye bilinen bir risk taşımadığını belirtmek önemlidir.

Ultrason Probu Nedir?

• Bir ultrason probu muayene sırasında doğrudan vücudunuzla temas eder. Bebeğinizin net görüntülerini oluşturmak için hem ses dalgalarını göndermede hem de almada önemli bir rol oynar. Bilmeniz gereken temel ayrıntılar şunlardır:
  • Piezoelektrik kristaller içerir: Bu kristaller elektrik enerjisini ses dalgalarına dönüştürüp tekrar ses dalgalarına dönüştürerek, probun sinyal gönderip almasını sağlar.
  • Prob şekli ve boyutları: Problar kullanımlarına, frekans ve görüş alanları bakımından çeşitlilik gösterirler. Daha düşük frekanslar (2,5-7,5 MHz) daha derine nüfuz ederek iç yapıları görüntülemek için idealdir. Daha yüksek frekanslar (7,5 MHz'in üstü) daha yakın, yüzeysel alanlar için daha iyi çözünürlük sunar.
  • Farklı Kullanımlar İçin Farklı Tip Problar: Harici ve dahili problar vardır. Harici olanlar (transabdominal) karın cildi üzerine uygulanırken, dahili olanlar (transvajinal) vücut boşluklarından görüntülemeyi sağlarlar.
  • Dikkatli Kullanım: Düşürme veya uygunsuz temizlik problara zarar verebilir. Hassasiyetlerini ve etkinliklerini korumak için dikkatli bir şekilde kullanılmaları gerekir.
  • Özetle: Ultrason probları, sizin veya bebeğinizin yapılarını görüntülemeyi sağlayan ses dalgalarını üretmek ve almak için gereklidir.

Gebelikte Rutin Ultrason Muayeneleri

• Ülkemizde bebek gelişimini değerlendirmek için aylık kadın doğum muayeneleri şeklinde, gebelik takipleri yapılmaktadır. Ultrason muayenesi sırasında bebek gelişiminin olması gereken hafta ile uygunluğunu değerlendirmek için bazı standart ölçümlere bakılır; ardından da gebe ve bebeğin ihtiyacına yönelik ilaç düzenlemeleri yapılır.
• Anomali taraması açısından ülkemizde kesin bir düzen yoktur, öneriler ve tavsiyeler vardır. Ailelerin farklı eğilimler gösterebiliyor:
  • Gebeler ve aileleri anomali taraması için herhangi bir talepte bulunmuyorlar/istemiyorlar.
  • Gebe ve aileler, 12-13. haftada ense kalınlığı (NT) ölçümü ve ikili kan testi ile birlikte kombine testi uyguluyorlar.
    • NT ölçümü ve ikili testi uygulayamayan/kaçıran gebeler bunun dışında 16-18. haftalarda üçlü veya dörtlü tarama testlerini yaptırarak trizomi 21, trizomi 18 ve spina bifida için tarama testi uyguluyorlar.
    • Bunu takiben 20-24. haftalarda detaylı ultrason muayenesi yapılıyor.
  • Son dönemlerde 10-11. haftalarda NIPT yaptırdıktan sonra 20-24. haftalarda detaylı ultrason muayenesi yaygınlaştı.

Yurtdışında Detaylı Ultrason Muayenesi (İngiltere, ABD ve Hollanda’da)

• Bebeklerde görülebilecek anomalileri olabildiğince erken dönemde saptayabilmek ve buna bağlı olarak oluşabilecek travmayı minimum düzeyde tutmak önemlidir. Fetus hayatını olumsuz yönde etkileyebilecek anomalilerin erken dönemlerden itibaren saptanması bu açıdan önemlidir.
  • Canlılık Taraması (6-9 hafta taraması):
    • Gebelik teyit edilir, kalp atışları kontrol edilir ve fetal gelişimin hafta ile uyumluluğuna bakılır.
    • Bu ilk muayene genellikle kadın doğum uzmanları tarafından yapılır.
  • 10. Hafta Canlılık Taraması ve NIPT (10-11. hafta):
    • Detaylı muayene ile özellikle erken dönemde görülebilecek pek çok anomali dışlandıktan sonra kromozomal anomali taraması için NIPT uygulanır. Bu ilk detaylı muayenenin amacı ciddi sorunları olan bir bebeğe gereksiz yere pahalı bir test yaptırmamaktır.
    • Bu muayene tercihen perinatoloji uzmanı tarafından yapılır, ancak tecrübeli kadın doğum uzmanları da bu muayeneyi yapabilirler.
  • Erken Fetal Tarama – 1. Trimester Detaylı Ultrason (12-16. hafta):
    • Bu muayenede amaç sadece NT (ense kalınlığı, ense saydamlığı)’ye bakmak değildir.
    • Asıl amaç, fetal büyüme ve gelişimi değerlendirmek, başta kalp olmak üzere artık ortaya çıkmış pek çok organ değerlendirilerek bebek olası anomaliler açısından incelenir.
    • Bu muayene tercihen 10. hafta muayene ile kombine edilir ve Perinatoloji uzmanı tarafından yapılır.
  • Anomali Taraması – 2. Trimester Detaylı Ultrason (20-24. hafta):
    • Tüm organlar artık oluşmuştur, bu açıdan en kapsamlı anomali taramasıdır. Fetal büyümenin olması gereken hafta ile uyumlu olup olmadığına bakılır.
    • Perinatoloji uzmanı tarafından yapılır.
  • Geç Fetal Tarama – 3. Trimester Anomali Taraması (28-30. hafta):
    • Gebeliğin ileri evrelerinde bebeğin büyümesinin detaylı kontrolü olup, başta kalp, beyin ve böbrek sistemlerinde gelişime bağlı geç dönemde ortaya çıkabilecek anomalileri dışlamaya yöneliktir.
    • Perinatoloji uzmanı tarafından yapılır.
  • İyilik Hali Taraması (30-35. hafta):
    • Bebeklerde gelişme geriliği ve suyun azalması gibi geç dönemlerde ortaya çıkabilen veya plasenta previa/perkreta gibi daha önce bilinen durumlarda değerlendirme yapılır. Doppler ölçümleri eşliğinde fetüsün genel sağlık ve iyilik hali değerlendirilir, bazen de şartlara göre erken doğum kararı alınabilir.
    • Perinatoloji uzmanı tarafından yapılır.
  • Aylık düzenli muayenelerinizin mutlaka kadın doğum hekiminiz tarafından yapılması özellikle önerilir.

Gebelikte Ultrason Taramaları, Sık Sorulan Sorular

Transvajinal ve Transabdominal Ultrason Taramaları Arasındaki Fark

• Transvajinal muayene/tarama:
  • Vajinaya özel olarak tasarlanmış bir prob ile yapılır. Rahim, yumurtalıklar ve erken gebelikte gelişmekte olan fetüs dahil olmak üzere pelvik organların yüksek çözünürlüklü görüntülerini sağlar.
  • Genellikle daha net ve daha ayrıntılı görüntüler için erken gebelik haftalarında kullanılır.
• Transabdominal muayene/tarama:
  • Abdominal prob karın yüzeyinin üzerinde hareket ettirilerek görüntüler elde edilir. Gebelik sırasında gelişen bebek, plasenta ve rahim dahil olmak üzere iç organların görüntülerini yakalar. Özellikle ikinci ve üçüncü trimesterlerde olmak üzere gebelik boyunca bebeğin büyümesini ve gelişimini izlemek için kullanılır.

Hamileliğim Sırasında Kaç Kez Ultrason Taraması Yaptırabilirim?

• Gebelik sırasında düzenli aylık muayeneler ile bebeğinizin uygun gelişiminden emin olmak üzere muayene olmanız önerilir.
• Ancak detaylı ultrason muayenelerinin kapsamı ve değerlendirmesi daha farklıdır; anomali taramalarınızı sağlıklı bir bebek için yaptırmanız önerilir. Sona yapılan bir çalışmaya göre tüm trimesterlerde anomalilerin saptanmasının dağılımı verilecek olursa:
  • 1. Trimester detaylı ultrason ile anomalilerin %40’ı,
  • Trimester detaylı ultrason ile anomalilerin %35’i
    1. ve 2. trimesterlerde buna göre anomalilerin toplam %70-75’i,
  • 3. Trimester detaylı ultrason ile anomalilerin %15-25’inin saptanabileceği bildirilmiştir.
  • Yani sonuçta buna göre anomalilerin %7-10’u ancak doğum sonrası (postnatal) dönemde saptanabilecektir.

Ultrason Taraması Bana veya Doğmamış Bebeğime Zarar Verebilir mi?

• Gebeler ultrason taramalarının fetüse zarar verip vermediği konusunda endişe duyabilirler. Şu ana kadar ultrason muayeneleri için bildirilmiş herhangi bir olumsuz durum yoktur; ultrason taramalarının gebelikte güvenli bir işlem olduğu kabul edilmektedir.
• Ultrason taraması yaptırmanın bebek veya anne için bilinen bir riski yoktur.

Erken Gebelikte Tarama Neden Yapılır?

• Gebeliğin erken dönemlerinde ultrason taraması yaptırmak bebeğin sağlığı hakkında bilgi vermekle kalmaz, aynı zamanda gelecekteki karar alma süreçlerinde hayati bir rol oynar.
• Taramada herhangi bir anormallik veya endişe ortaya çıkarsa, siz ve eşiniz için zorlu bir süreç gelişebilir. Bu bilgiye erken dönemlerde sahip olmak, durumu anlamak, seçeneklerinizi değerlendirmek ve bilinçli kararlar almak için daha fazla zaman tanır.
• Gebeliğin erken dönemlerinde ultrason taraması birkaç nedenden dolayı çok önemlidir:
  • Gebeliğin doğrulanması: Rahim içi gebeliğin varlığını doğrulayarak gebeliğin doğru yerde geliştiğinden emin olunur.
  • Gebelik haftasının belirlenmesi: Fetüsün gebelik haftasını ve tahmini doğum tarihini hesaplamak önemlidir.
  • Çoğul gebeliklerin saptanması: Ultrason, ikiz, üçüz veya daha fazla bebek beklediğinizi ve bunların tiplerini ortaya çıkarır; bu da sağlıklı bir gebeliği yönetmek için önemlidir.
  • Kromozomal anomalilerinin taranması: Erken taramalar, Down sendromu gibi kromozomal anormalliklerin taranmasının bir parçasıdır.
  • Güvence: Erken tarama, özellikle düşük, tüp bebek veya olumsuz gebelik öyküsü olanlar için güvence sağlar.

Gebelik Taramasına/Muayenesine Nasıl Hazırlanılır?

• Gereksiz bir soru gibi düşünülebilir, ancak bazen de önemli olabiliyor:
  • Rahat ve parçalı giysiler: Gebelik için sıkmayan, üstü bol ve rahat giysilerin yanı sıra pantolon veya etek tercih ediniz. Bu şekilde abdominal ultrason sırasında karın bölgesine rahat ulaşılır ve gerektiğinde transvajinal ultrason için kolaylık sağlanır. Vajinal ultrason olasılığında tek parçalı elbiselerden kaçının. Bunun yerine, gerektiğinde kolayca çıkarılabilen parçalı giysiler seçiniz.
  • Yalnız gelmeyin: Muayene sırasında size destek için eşinizi veya yakınınızı getirebilirsiniz.